car.o — Zar (Titel der Herrscher in Russland)
cebu.a — Cebuano, eine auf den Philippinen gesprochene Sprache
cece.o — Tsetsefliege {Biologie}
ced.i — abtreten, überlassen, weg-, übergeben, zugestehen
- ced.o — Zugeständnis
- mal.ced.i — widerstehen, sich behaupten
- for.ced.o — Überlassung
- ne.ced.ebl.a — unveräußerlich
- trans.ced.o — Überlassung
- Almenaŭ tion mi cedas al vi. Wenigstens das gestehe ich Ihnen/dir zu.
- cedi kelkajn minutojn ein paar Minuten Zeit lassen
- cedi lokon Platz machen
- fari cedojn Abstriche machen
ced.i — nachgeben, weichen, sich beugen, klein beigeben, einlenken
- ced.o — Zugeständnis
- ced.em.a — nachgiebig, mürbe, auch: verständnisvoll
- ced.em.o — Gutmütigkeit, Nachgiebigkeit
- mal.ced.i — sich behaupten
- ne.ced.em.a — unnachgiebig, unbeugsam
- cedi al siaj pasioj seinen Leidenschaften nachgeben / nachgehen / frönen
- La lito cedis sub lia pezo. Das Bett gab unter seinem Gewicht nach.
- Li fine cedis al la superforto. Er gab schließlich der Übermacht nach.
- Mi cedis al ilia deziro. Ich gab ihrem Wunsch nach.
cedr.o — Zeder {Biologie}
cefalopod.o.j — Cephalopoden, Kopffüßer (eine Gruppe der Mollusken) (kap.o.pied.ul.o.j) {Biologie}
cejan.o — Kornblume {Biologie}
- cejan.kolor.a, cejan.blu.a — kornblumenblau (Farbe)
cejan.a — cyan (Farbe)
Ich habe die Farbe cejana von cejano / cejankolora getrennt, weil die Farbe der Kornblumen nicht identisch mit der »technischen« Farbe ist.
Cejlon.o — Ceylon (siehe: Lank.o) {Geografie}
cekum.o — Blinddarm {Anatomie}
cel.i — zielen
- cel.o — Ziel
- cel.il.ar.o — Zieleinrichtung
- cel.um.i — ausrichten zum Zielen
- al.cel.a — zielgerichtet
- sen.cel.a — ziellos
- Kien celas tio? Wo (worauf) will das hinaus?
- pasie celi ion auf etwas erpicht sein
- Pardonu, ĉu vi celas min? Verzeihung, meinen Sie mich?
vortaro.net definiert »cel« als substantivische Wurzel.
Oni deziras aŭ celas ion ajn, oni aspiras al io bona, plaĉa, supera, oni ambicias ion altan, superan kaj malfacile atingeblan, oni sopiras pri io perdita.
celan.o — Kornblume {Biologie}
celebr.i — zelebrieren, eine kirchliche Zeremonie abhalten, etwas würdevoll begehen
celebr.o — Zelebration
celebr.ad.o — das Zelebrieren
celeri.o — Sellerie {Kochkunst} {Biologie}
celibat.o — Zölibat
celofan.o — Cellophan, Cellulosehydrat, Zellglas (früher Kunststoff)
celuloid.o — Zelluloid (Kunststoff-Verbindungen aus Cellulosenitrat und Campher) {Chemie}
celuloz.o — Cellulose, Zellulose (Hauptbestandteil von pflanzlichen Zellwänden) {Biologie} {Chemie}
cembr.o — Zirbelkiefer, Arbe, Arve, Zirb, Zirbel (Baum) {Biologie}
cement.o — Zement (anorganischer, nichtmetallischer Baustoff)
cend.o — Cent (Geld) {Finanzwesen}
cens.o — Census, Zensus, Volkszählung (mit dem Ziel der Besteuerung, der Aushebung / Einberufung zum Militärdienst sowie der Revision des vorhergehenden Zensus; Aktualisierung des Bürgerverzeichnisses)
cent — hundert (Zahl 100)
- cent.o — Hunderter, Hundertschaft
- cent.estr.o — Hundertschaftsführer
- funt.o.cent.o — Zentner {Maß}
- kelk.cent — einige Hundert
- kilo.gram.cent.o — Doppelzentner {Maß}
- dudek du zweiundzwanzig (22)
- cent dudek du hundertzweiundzwanzig (122)
- du mil ducent dudek du zweitausendzweihundertzweiundzwanzig (2222)
- centaŭr.o — Kentaur, Zentaur, Centaurus (Mischwesen aus Pferd und Mensch) {Mythologie}
- centaŭr.o — Zentaur (Sternbild)
- centaŭr.o — Zentaur (Asteroid) {Astronomie}
- centaŭr.o — Zentaur (Wappentier)
centaŭre.o — Kornblume {Biologie}
centav.o — Centime (Währungseinheit, Münze, oft ein Hundertstel eines Franc)
centezimal.o — zentesimal, hundertteilig
centi- — zenti-, Hundertstel einer Einheit (10⁻²), Vorsatz für Maßeinheiten, Zeichen c (im Esperanto ein Pseudopräfix beziehungsweise Internationalismus)
centifoli.o — Zentifolie, Rose centifolia {Biologie}
centim.o — Centime (Währungseinheit, Münze, oft ein Hundertstel eines Franc)
centr.o — Zentrum, Mittelpunkt, Schwerpunkt
- centr.a — zentral
- centr.i — zentrieren (transitives Verb)
- centr.ig.i — zentrieren (Ausrichtung) {EDV} {Typografie}
- aer.trafik.a centr.ej.o — Luftverkehrszentrale
- al.centr.o.kur.a — zentripetal, von der Peripherie zum Zentrum verlaufend
- butik.um.centr.o (auch: butik.centr.o) — Einkaufszentrum
- de.centr.o.kur.a — zentrifugal, vom Zentrum zur Peripherie verlaufend
- ego.centr.a — egozentrisch, ichsüchtig, ichbezogen
- mas.o.centr.o — Massezentrum
- pez.o.centr.o — Schwerpunkt (Physik)
- urb.o.centr.o — Stadtkern, Stadtzentrum, City, Downtown
- centro por registrado de azilpetantoj Erstaufnahme-Hotspot, ein Registrierzentrum für Flüchtlinge im Schengener Raum (nach Wikipedia) (provisorische Übersetzung)
central.o — Hauptgeschäftsstelle, Kraftwerk, Zentrale
- central.ec.o — Mittelpunktslage (von Orten), Zentralität
- central.ism.o — Zentralismus, Zusammenfassung
- central.ig.i — vereinigen, zentralisieren (transitives Verb)
- bar.aĵ.a akv.o.central.o — Stauwerk, Wasserkraftwerk
- nukle.o-energi.a central.o — Kernkraftwerk
centraliz.i — zentralisieren
- centraliz.ad.o — Zentralisierung
centrifug.a — zentrifugal, vom Zentrum zur Peripherie verlaufend
- centrifug.i — schleudern (Wäsche), mit einer Zentrifuge trennen, zentrifugieren (transitives Verb)
- centrifug.aĵ.o — Ausgeschleudertes
- centrifug.il.o — Schleudergerät, Separator, Zentrifuge
- centrifuga forto Zentrifugalkraft, Fliehkraft
centripet.a — zentripetal, von der Peripherie zum Zentrum verlaufend
- centripeta forto Zentripetalkraft, Radialkraft
cenzur.i — amtlich prüfen, zensieren
- cenzur.o — amtliche Prüfung, Zensur
- cenzur.ist.o — Prüfer, Zensor
cep.o — Zwiebel, Zwiebellauch, Bolle, Küchenzwiebel, Gartenzwiebel, Sommerzwiebel, Hauszwiebel, Gemeine Zwiebel (Pflanzenart) (das Speicherorgan: bulb.o) {Biologie} {Kochkunst}
ceramik.o — Keramik
- vitr.o.ceramik.o — Glaskeramik
- ceramikrado Töpferscheibe
Es gibt einen Bedeutungsunterschied:
Im Deutschen und Englischen bedeutet Keramik / ceramic das Material, im Esperanto und im Französischen bedeutet ceramiko / céramique die Technik (Töpferkunst? = potfarado).
ceramikaĵo ist das Endprodukt.
Im Esperanto fehlt ein Begriff für das verwendete Material (also das, was im Deutschen und im Englischen ausgedrückt wird). vortaro.net beschreibt argiltero aŭ simila materialo. Das ist viel zu eng verglichen mit »Irdenware, Steingut, Steinzeug, Porzellan und Sondermassen« (deutsche Wikipedia).
cerb.o — Gehirn {Anatomie}
- cerb.um.i — grübeln, sich den Kopf zerbrechen, nachdenken (intransitives Verb)
- sen.cerb.ul.o — Blödian, Idiot, Hohlkopf
- Cerbo ne pripensas, kruroj ĝin kompensas. Was man nicht im Kopf hat, hat man in den Beinen. {Sprichwort}
cereal.o.j — Cerealien, Getreidepflanzen {Kochkunst} {Biologie}
cerefoli.o — Kerbel, Echter Kerbel {Kochkunst} {Biologie}
ceremoni.o — Zeremonie
- ceremoni.a — zeremoniell, steif, förmlich
- ceremoni.ar.o — Zeremoniell, feierliche Handlung, Ritual (Gesamtheit der Verhaltensweisen, die zu feierlichen Handlungen im gesellschaftlichen Verkehr gehören)
cerezin.o — Ceresin, Zeresin, Erdwachs (wachsartiges Harzprodukt, Ersatzstoff für Bienenwachs)
ceri.o — Cer (chemisches Element)
cerkopitek.o — Meerkatze {Biologie}
cert.a — sicher, bekannt, gewiss, wohl, immerhin
- cert.e — allerdings (bejahend), freilich, ganz gewiss
- cert.i — sich sicher sein, gewiss sein
- cert.eg.a — unfehlbar, ganz sicher, todsicher
- cert.ig.i — zusichern, versichern (transitives Verb)
- cert.ig.o — Zusicherung
- cert.iĝ.i — sich versichern (intransitives Verb)
- ne.cert.a — unsicher, prekär
- traf.cert.a — treffsicher, unfehlbar
- traf.cert.ec.o — Treffsicherheit
- Certe neniu bedaŭras la foriron de tiu fripono. Niemand dürfte bedauern, dass der Strolch gegangen ist
- certe ne / neniam nie und nimmer
- Estas certe, ke … Es steht fest, dass …
- Kredeble / certe / verŝajne / supozeble / sendube li malsaniĝis. Er muss krank geworden sein.
- Mi certigas vin, ke … Ich versichere dir, dass …
- Mi ne certas, ĉu mi klare / ĝuste komprenis la enhavon. Ich bin mir nicht sicher, ob ich den Inhalt richtig verstanden habe.
- Tio certe ne estas vera. Das kann nicht wahr sein.
- Vi certe estas prava. / Vi certe pravas. Sie können recht haben.
El la Lingvaj Respondoj:
PRI LA SENCO DE »CERTA«
Krom sia ĉefa senco, la vorto »certa« havas ankoraŭ la sencon de »iu« (ne en la senco de »kiu ajn«, sed en la senco de »iu difinita«); la uzado de »certa« en la senco de »iu« tute ne estas franclingvaĵo, ĉar tiel same oni uzas tiun vorton en la lingvoj germana, rusa, pola kaj aliaj.
Respondo 57, Oficiala Gazeto, IV, 1911, p. 223
Diskussion
certa hat zwei gegenläufige Bedeutungen, was gerade die Lingvaj Respondoj deutlich machen. Das UV des Fundamento schreibt zu certa: certain | certain, sure | sicher, bekannt, gewiss | вѣрный, извѣстный | pewny, znany, deutsch etwa: getreu, richtig, treffend, wahr, sicher, feststehend, unbestreitbar, zuverlässig, bestimmt, definiert, zweifellos, überzeugt, gewiss = mit Gewissheit.
Die zweite Bedeutung »nicht genau bestimmbar; nicht näher bezeichnet, aber doch dem anderen bekannt; kein sehr großes Ausmaß oder Ähnliches habend, aber doch ein Mindestmaß einhaltend« (nach Duden) würde ich nicht mit certa ausdrücken, sondern mit ia, ioma, verŝajne, supozebla oder iu (difinita). Damit vermeidet man Missverständnisse und Unsicherheiten.
»Er hatte sicher, gewiss einen Unfall.« kann je nach konkreter Situation verstanden werden als:
- Er hatte bestimmt, unbestreitbar, höchstwahrscheinlich einen Unfall. = Li certe (nedubeble) havis akcidenton.
- Er hatte vielleicht einen Unfall, aber es ist nicht sehr wahrscheinlich. = Li eble, verŝajne, supozeble havis akcidenton.
»Er hat so ein gewisses Lächen.« = Li havas ian / apartan rideton.
»Sie hat es gewiss gehört.« = Ŝi certe aŭdis ĝin.«
»Ein gewisser Herr Z.« = Iu s-ro Z.«
»Aus einer gewissen Distanz konnte ich ihn gut sehen.« = El ia / tia distanco mi povis bone vidi lin.
(MLe 2018-07-14)
ceruz.o — Bleiweiß (ein Weißpigment, Farbe)
cerv.o — Hirsch {Kochkunst} {Biologie}
- cerv.id.o — Spießer {Kochkunst}
Die Eo-Wikipedia übersetzt »Wapiti« mit kanada cervo. Ich würde dem armen Tier einen eigenen Namen geben (vapiti.o).
cervelas.o — Zervelatwurst, Cervelat-, Servelatwurst, Safaladi (eine schnittfeste Rohwurst) {Kochkunst}
cest.o — Ceastus, Cestus, Kampfriemen, Kampfhandschuh, Schlagring, myrmax (Römisches Reich), sphairai (Griechenland) {Geschichte}
cestod.o.j — Bandwürmer (Cestoda) (Klasse) {Biologie} {Medizin}
ceter.a — übrig
- ceter.e — übrigens, überhaupt, sonst
- ceter.o — Rest
cetoni.o — Rosenkäfer {Biologie}
- Cezar.o — Cäsar, Gaius Iulius Caesar (100-44 v. u. Z.), römischer Staatsmann, Autor und Feldherr
- cezar.o — Cäsar, Kaiser (Herrschaftstitel)
- fari cezaran sekcon / operacion einen Kaiserschnitt durchführen
cezi.o — Caesium (chemisches Element)
ci — du (vertraulich)
- ci.a — dein
»ci« steht für eine vertrauliche, intime Ansprache und wird sehr selten benutzt.
El la Lingvaj Respondoj:
PRI LA PRONOMO »CI«
La neuzado de »ci« tute ne estas senkonscia imitado de la ekzistantaj lingvoj, — kontraŭe, ĝi estas specialaĵo de la lingvo Esperanto, specialaĵo bazita sur pure praktikaj konsideroj kaj esploroj. La plej bona maniero kompreneble estus, se ni al pli-ol-unu personoj dirus »vi« kaj al unu persono ĉiam »ci« sed ĉiuj nuntempaj kulturaj popoloj tiel alkutimiĝis al la ideo, ke »ci« enhavas en si ion senrespektan, ke ni neniam povus postuli de la Esperantistoj, ke ili al ĉiu unu persono diru »ci« ni devus sekve havi apartan pronomon de ĝentileco (kaj tia pronomo efektive ekzistis en Esperanto antaŭ la jaro 1878). Sed la praktiko de ĉiuj ekzistantaj lingvoj montris, ke tia »formo de ĝentileco« estas ofte tre embarasa, ĉar tre ofte ni ne scias, kiamaniere ni devas nin turni al tiu aŭ alia persono (ekzemple al infano k.t.p.): »ci« ŝajnas al ni eble ofenda, pronomo de ĝentileco ŝajnas al ni ridinde ceremonia. En tiaj okazoj oni en la ekzistantaj lingvoj uzas diversajn artifikojn, kiuj tamen tre ofte estas tre embarasaj, kiel por la parolanto, tiel por la aŭskultanto (ekzemple anstataŭ »ci« kaj »vi« oni diras »li«, »oni«, »sinjoro«, »fraŭlo« k.t.p.). Por forigi ĉiujn ĉi tiujn embarasojn, ekzistas nur unu rimedo: diri al ĉiu, ĉiuj kaj ĉio nur »vi«. Malkompreniĝon tio ĉi neniam povas kaŭzi, ĉar en la tre maloftaj okazoj de neklareco ni povas ja precizigi nian parolon, dirante »vi, sinjoro«, aŭ »vi ĉiuj«, »vi ambaŭ« k.t.p. Por la personoj, kiuj tre sentas la bezonon de »ci« (ekzemple kiam ili sin turnas al Dio aŭ al amata persono), la uzado de »vi« ŝajnas neagrabla nur en la unua tempo (tiam ili ja havas la rajton uzi »ci«), sed post kelka praktiko oni tiel facile alkutimiĝas al la uzado de »vi«, ke ĝi perfekte kontentigas kaj oni trovas en ĝi absolute nenion »malvarman«. Ĉio dependas ja nur de la kutimo.
Respondo 28, La Revuo, 1908, Februaro
cian.o — Zyan {Chemie}
cibet.o — Zibet (Sekret der Zibetkatze) {Biologie}
cic.o — Zitze, Nippel
- cic.um.o — Schnuller
cidoni.o — Quitte {Biologie}
cidr.o — Cidre, Apfelwein oder Wein aus anderen Früchten {Kochkunst}
- pom.cidr.o — Apfelwein
cifer.o — Ziffer {Mathematik}
- cifer.a klav.ar.o — Zehnertastatur
- cifer.ec.a — digital
- cifer.ec.ig.il.o — AD-Wandler, Analog-Digital-Wandler, -Konverter
- cifer.um.i — wählen am Telefon (transitives Verb)
- rond.cifer.e — rund, pauschal
cigar.o — Zigarre
- Estante en la cigarejo, mi aĉetis dek cigarojn; naŭ el ili mi metis en mian cigarujon kaj unu mi metis en mian cigaringon kaj ekfumis. (Zamenhof) Als ich im Zigarrenladen war, kaufte ich zehn Zigarren; neun steckte ich in meine Zigarrenschachtel, und eine steckte ich in meinen Zigarrenhalter und begann sie zu rauchen.
cigared.o — Zigarette
- cigared.ing.o — Zigarettenhülse
- kanab.cigared.o — Joint
- ekbruligi cigaredon eine Zigarette anzünden
- etendi cigaredon al iu jemandem eine Zigarette anbieten
- fumi cigaredon eine Zigarette rauchen
- La cigaredoj gustas je nenio. Die Zigaretten schmecken nach nichts.
- ruli cigaredon eine Zigarette rollen
- stumpigi cigaredon eine Zigarette ausdrücken
cign.o — Schwan {Biologie}
cikad.o — Zikade, Zirpe {Biologie}
cikatr.o — Narbe
- strek.cikatr.o — Schmarre (vernarbt)
cikl.o — Turnus, Zykel (Vertauschung), Ring, Zyklus (auch: Literatur) {EDV} {Astronomie}, Schleife {EDV}
- cikl.a — kreisförmig, kreisläufig, zyklisch
- cikl.ism.o — Radsport
- cikl.ist.o — Radsportler
- re.cikl.ig.o — Recycling (Wiederverwertung von Materialien, Zurückführung in den Stoffkreislauf)
- cikl.a list.o — Ringliste {EDV}, verkettete Liste, bei der das letzte Objekt auf das erste verweist
- restaŭr.o.cikl.o, cikl.o de restaŭr.ad.o — Backup-Zyklus {EDV}
ciklamat.o — Cycklamat, Cyclohexylsulfaminsäure, E 952 (ein synthetisch hergestellter Süßstoff) {Kochkunst} {Chemie}
ciklamen.o — Alpenveilchen {Biologie}
- ciklon.o — Zyklone, dynamisches Tiefdruckgebiet {Meteorologie}
- ciklon.o — Zyklon (tropischer Wirbelsturm im Indischen Ozean)
ciklop.o — Zyklop (Kyklop, Zyklop, Gestalt der griechischen {Mythologie})
ciklopid.o — Cyclopides, Schmetterlingsgattung der Dickkopffalter {Biologie}
ciklostil.i — vervielfältigen mit einer Wachsmatrize
- ciklostil.il.o, ciklostil.aparat.o — Vervielfältigungsgerät auf der Basis einer Wachsmatrize
cikoni.o — Storch (Vogel) {Biologie}
cikori.o — Wegwarte {Biologie}
- amar.a cikori.o — Zichorie, Gemeine oder Gewöhnliche Wegwarte (Cichorium intybus)
cikut.o — Schierling, Wasserschierling, Gift-Wasserschierling, Wüterich (Cicuta virosa) {Biologie}
cilindr.o — Zylinder (nicht der Hut)
- cilindr.a — zylindrisch
- lamp.o.cilindr.o — Lampenzylinder
cim.o — Wanze {Biologie}
- lit.cim.o — Bettwanze
cimbal.o — Zimbel {Musik}
cimbalari.o — Zimbelkräuter {Biologie}
- mura cimbalario Zimbelkraut, Zymbelkraut, Mauer-Zimbelkraut, Cymbalaria muralis, synonym Linaria cymbalaria
cimbr.o.j — Kimbern, Cimbern (germanischer Volksstamm)
cinabr.o — Zinnober, Cinnabarit
cinam.o — Zimt {Kochkunst} {Biologie}
cinamom.o — Cinnamomum {Biologie}
cindr.o — Asche
- cindr.uj.o — Aschenbecher
- Cindr.ul.in.o — Aschenputtel
- meĉ.cindr.o — Schnuppe (das verkohlte, glühend abstehende Dochtende einer brennenden Kerze)
cinik.a — zynisch
cinom.o — Präriehund (Gattung der Erdhörnchen) {Biologie}
ciper.o — Zypergräser (Gattung) {Biologie}
ciperac.o.j — Sauergrasgewächse, Riedgrasgewächse, Riedgräser {Biologie}
- ciperac.ej.o. — Ried, Kleinröhricht (vergleiche kan.ej.o)
Cipr.o — Zypern (auch: Kipr.o) {Geografie}
- cipr.an.o — Zypriote
cipres.o — Zypresse (Synonym zu kupres.o) {Biologie}
Synonym:
- cipreso (die ursprüngliche und weitem häufigere Übersetzung)
- kupres.o
cipsel.o — Segler, Mauersegler (Vogel) {Biologie}
Synonym:
- apodo
- apus.o
- cipselo
»cipsel.o« gilt als veraltet.
cir.o — Schuhcreme, Wichse
- barb.a cir.o — Bartwichse
cirk.o — Zirkus
cirk.estr.o — Zirkusdirektor
cirkel.o — Zirkel (Zeichengerät)
cirkl.o — Kreis
- ĉef.cirkl.o — Hauptkreis
- polus.a cirkl.o — Polarkreis (66,56 Grad nördlicher bzw. südlicher Breite)
- trafik.cirkl.o — Kreisverkehr, Kreisel
- vent.cirkl.o — Windrose (Kompass)
Statt cirkl.o wird umgangssprachlich rond.o benutzt.
cirkonstanc.o — Umstand, Verhältnis
- cirkonstanc.o.j — Sachverhalt
- pro la cirkonstancoj unter den Umständen
- tuto de cirkonstancoj kaj faktoj der ganze Sachverhalt
cirku.o — Weihe (Vogelgattung) {Biologie}
cirkul.i — herumgehen, kreisen, umlaufen, zirkulieren
- cirkul.a — herumgebend, kreisend, zirkulierend
- cirkul.o — festgelegte Wiederkehr, Turnus
- cirkul.ad.o — Rundlauf, Umlauf, Zirkulation, Zirkulierung
- cirkul.ig.i — herumgehen lassen, in Umlauf setzen, aufbringen (transitives Verb)
- sang.o.cirkul.ad.o — Blutkreislauf {Medizin}
- cirkula aero Umluft
- cirkuligi onidiron ein Gerücht aufbringen, in die Welt setzen
cirkuler.o — Rundschreiben
cirkumcid.i — beschneiden
cirkumfleks.o — Zirkumflex, Caret, Dach, Einschaltungszeichen (diakritisches Zeichen zur Kennzeichnung einer besonderen Aussprache oder Betonung eines Buchstabens; nach unten offener spitzer Winkel (Dach) über dem Buchstaben, z. B. â, ĉ, ê) (Zeichen: ^)
cirkvit.o — Stromkreis, Schaltkreis, elektrischer Kreislauf, Zyklusprogression {Elektrotechnik}
- memor.hav.a cirkvit.o — Schaltwerk {EDV}
- rekta cirkvito Kurzschluss
cistercian.o — Zisterzienser
- cistercian.a orden.o — Zisterzienserorden
cistern.o — Zisterne, Tank {Technik}
cit.i — zitieren, (einen Beweis) beibringen
- cit.aĵ.o — Zitat
- cit.il.o — Anführungszeichen
- cit.it.a (Abkürzung: cit.) — zitiert
- Liaj fingroj faris aerocitilojn. Seine Finger zeichneten Anführungszeichen in die Luft.
Anführungszeichen
Es gibt im Esperanto keine Vorschriften für das Setzen von Anführungszeichen.
citadel.o — Zitadelle (kleine in sich abgeschlossene Festung, die entweder innerhalb einer größeren liegt oder einen Teil der Hauptbefestigungslinie bildet), Stadtbefestigung {Architektur} {Geschichte} {Militär} (siehe dazu: fortik.aĵ.o, fortik.aĵ.et.o)
citr.o — Zither {Musik}
Citroen.o — Citroen (Automarke)
citron.o — Zitrone {Kochkunst} {Biologie}
citronel.o — Zitronengras, Lemongras, Sereh {Biologie}
civet.o — Zibetkatze {Biologie}
Dazu gehören unter anderem:
- civetikto, afrika civeto Afrikanische Zibetkatze (Civettictis civetta)
- zibeto, azia civeto Asiatische Zibetkatze (Viverra zibetha)
civetikt.o — Afrikanische Zibetkatze {Biologie}
civil.a — bürgerlich, laienhaft, nicht kirchlich, nicht militärisch, nicht staatlich, zivil
- civil.ec.o — Bürgerlichkeit
- civil.iĝ.o — Armee-Entlassung, Zivilwerden
- civil.ist.o — Zivilist, Nicht-Soldat
- civil.ig.i , civil.iz.i — bilden, gesittet machen, veredeln, verfeinern, zivilisieren (transitives Verb)
- civil.ig.it.a , civil.iz.it.a — Bildung habend, gebildet, gesittet
- civil.ul.o — Zivilist, Nicht-Soldat, bürgerlich Gekleideter
civiliz.i — zivilisieren, aufklären (moralisch, geistig, intellektuell)
»kulturo« beinhaltet vor allem geistige Werte und das Verständnis für Kunst, »civilizo« darüber hinaus auch materielle Werte, die Anwendung der Technik zur Vereinfachung des Alltags und Rücksichtnahme in den sozialen und gesellschaftlichen Beziehungen.
civilizaci.o — Zivilisation
civit.o — Bürgerschaft, Gemeinde, Gemeinwesen, Staatswesen, ursprünglich die eigenständige griechische Stadt (Polis)
- civit.an.a — Bürger-, bürgerlich, Staats-
- civit.an.o — Bürger, Bürgerschaft
- civit.an.ec.o — Staatsbürgerschaft (besser: ŝtat.an.ec.o)
col.o — Zoll (25,4 mm) (Zeichen: ″) {Maß}
- col.stang.et.o — Zollstock, Gliedermaßstab, Zollstab, Meterstab
cug.o — Gattung der Hemlocktannen (Baum) {Biologie}
cukin.o — Zucchini {Kochkunst} {Biologie}
cunam.o — Tsunami, überwiegend durch Erdbeben verursachte Meereswelle mit hoher Zerstörungskraft (mar.a ond.eg.o)
ĉabrak.o — Schabracke (Form der Satteldecke)
Ĉad.o — Tschad-See {Geografie}
- Ĉad.i.o, Ĉad.land.o — Tschad (Republik in Afrika) {Geografie}
- ĉad.an.o, ĉad.land.an.o — Bewohner Tschads
ĉagren.i — ärgern, verdrießen, vergnatzen, fuchsen, hochbringen (moralischen Schmerz verursachen)
- ĉagren.e — ärgerlich, verärgert
- ĉagren.o — Verdruss, Ärger, Jammer, Kummer, Unmut, Verdrossenheit, Knatsch
- ĉagren.et.i — verstimmen (jemanden)
- ĉagren.et.o — Verstimmung
- ĉagren.it.e — aufgebracht, verärgert, verdrossen
- fi.ĉagren.i — mobben
- ĉagreni iun sich mit jemandem anlegen, jemanden ärgern
- Kia ĉagreno! Wie schade!
- konsumiĝi per ĉagreno vor Kummer sich verzehren
- La riproĉoj de la estro kaŭzis al mi grandan ĉagrenon. Die Vorwürfe des Leiters verursachten mir großen Ärger.
- Li ne ĉagreniĝu pri tio. Er darf sich darüber nicht aufregen.
- Mi ne faros ĉagrenon. Ich werde keinen Ärger machen.
- Mi havis grandan ĉagrenon. Ich hatte großen Ärger.
- Pro la perdo de la pupo la infano forte ĉagreniĝis. Wegen des Verlustes der Puppe hat sich das Kind sehr geärgert.
ĉajot.o — Chayote (tropische Pflanze mit essbaren Früchten) {Biologie}
ĉak.o — Tschako (militärische und polizeiliche Kopfbedeckung)
ĉakr.o.j — Chakren (Singular: Chakra), (in einigen esoterischen Lehren die angenommenen subtilen Energiezentren zwischen dem physischen und dem feinstofflichen Körper) {Religion}
ĉaled.o — Chalet, Sennhütte, aus Holz gefertigter Haustyp in den Alpen
ĉam.o — Gämse, Gemse {Biologie}
ĉambelan.o — Kammerherr
ĉambr.o — Zimmer
- ĉambr.ar.o — Räumlichkeiten
- ĉambr.eg.o — großer Raum, Salon, Saal
- ĉambr.ist.in.o — Zimmermädchen
- antaŭ.ĉambr.o — Vorzimmer, Diele
- ban.ĉambr.o — Badezimmer
- bilard.a ĉambr.o — Billardzimmer
- dorm.o.ĉambr.o — Schlafzimmer
- du.op.ul.a ĉambr.o — Doppelzimmer
- du.person.a ĉambr.o — Doppelzimmer
- famili.a ĉambr.o — Wohnzimmer
- fon.ĉambr.o — Hinterzimmer, Darkroom
- fum.ĉambr.o — Rauchzimmer
- hejm.ĉambr.o — Wohnzimmer
- klas.o.ĉambr.o — Klassenzimmer
- komand.o.ĉambr.o — Kommandostand
- labor.ĉambr.o — Arbeitszimmer
- leg.o.ĉambr.o — Lesezimmer
- lern.o.ĉambr.o — Klassenzimmer
- loĝ.o.ĉambr.o — Wohnzimmer
- rivel.ĉambr.o — Dunkelkammer
- sekur.ĉambr.o — Stahlkammer, Tresor, Tresorraum
- skrib.o.ĉambr.o — Schreibzimmer
- ŝrank.o.ĉambr.o — Schrankraum, Schrankzimmer, begehbarer Kleiderschrank
- tegment.ĉambr.o — Dachstube
- unu.op.ul.a ĉambr.o — Einzelzimmer
- unu.person.a ĉambr.o — Einzelzimmer
- viv.o.ĉambr.o — Wohnzimmer
- ĉambro por servistinoj Dienstmädchenzimmer
- ĉambro por vizitantoj Empfangs-, Besucherzimmer
- Industria kaj Komerca Ĉambro Industrie- und Handelskammer
- kriminala ĉambro Strafkammer
- malsanula ĉambro Krankenzimmer
- malsupra ĉambro Unterhaus (in Ländern mit Zweikammer-Systemen)
- Rafaelaj Ĉambroj Stanze di Raffaello, Stanzen des Raffael (vier Gemächer im Apostolischen Palast, die von Raffael und seiner Schule ausgemalt wurden)
Zimmermädchen
Für eine hierarchische Benennung von Zimmermädchen wird empfohlen:
- subĉambristino — Kammermädchen
- ĉambristino — Zofe, Kammerjungfer, -jungfrau
- ĉefĉambristino — Kammerfrau
Unterhaus
Ich habe für Unterhaus gefunden:
- malsupra ĉambro
- malsupera ĉambro (Krause: Großes Wörterbuch Deutsch-Esperanto. Hamburg: Buske 2007. Seite 1466)
- malalta ĉambro (Eo-Wikipedia, 2019-06.03)
Wohnzimmer
- Treffer in tekstaro.com (2021-02-11):
- für vivoĉambro: 4
- für loĝoĉambro: 7
- für manĝoĉambro: 67
ĉampan.o — Champagner {Kochkunst}
ĉampinjon.o — Champignon (siehe: agarik.o) {Kochkunst} {Biologie}
ĉampion.o — Meister (Gewinner eines Wettkampfs)
- ĉampion.ec.o — Meisterschaft (Würde)
- ĉampion.ad.o — Meisterschaft (Wettkampf)
- mondĉampionado de ŝako Schachweltmeisterschaft (Veranstaltung) {Schach}
- mondĉampioneco de ŝako Schachweltmeisterschaft (Titel) {Schach}
ĉan.o — Abzugshebel, Abzug; Abzugsbügel, Abzugshahn, Drücker, Gewehrabzug, Hahn (an einer Waffe)
ĉantaĝ.i — erpressen
- ĉantaĝ.o — Erpressung {Justiz}
- ĉantaĝ.ist.o — Erpresser
ĉap.o — Mütze, Kappe (eines Federhalters usw.), Radkappe
- mam.ĉap.et.o — Körbchen eines Büstenhalters
- Ruĝ.ĉap.ul.in.o — Rotkäppchen
- vizaĝ.ĉap.o — Sturmhaube, Sturmmaske, Skimaske, Schlupfmütze, Hasskappe, Balaklava, Balaclava (provisorische Übersetzung)
ĉapel.o — Hut
- ĉapel.uj.o — Hutschachtel
- bul.ĉapel.o — Bowler, Melone
- klak.ĉapel.o — Klapphut
- mal.mol.a ĉapel.o — Zylinderhut
- mol.a ĉapel.o — Schlapphut
- surmeti ĉapelon einen Hut aufsetzen
ĉapitr.o — Kapitel, Abschnitt
ĉar — weil, denn, da
- Li estas mia onklo, ĉar mia patro estas lia frato. Er ist mein Onkel, weil mein Vater sein Bruder ist.
ĉar.o — zweirädriger Wagen, Wagen einer Schreibmaschine, Karren
- ĉar.aĉ.o — Karren, schlecht erhaltener Wagen
- ĉar.eg.o — vierrädriger Wagen
- ĉar.et.o — Wagen einer Schreibmaschine
- ĉar.um.o — Schubkarre
- aĉet.ĉar.et.o — Einkaufswagen
- bagaĝ.o.ĉar.o — Gepäckfahrzeug (Flughafen)
- bufed.a ĉar.o — Imbisswagen
- ĉar.et.re.ven.o — Wagenrücklauf (CR) {EDV}
- elektr.o.ĉar.o Elektro- (E-)karre
- fald.ĉar.et.o — Buggy
- flank.ĉar.o — Beiwagen
- fork.lev.il.a ĉar.o — Gabelstapler
- infan.ĉar.et.o — Kinderwagen
- ir.ĉar.et.o — Rollator, Gehwägelchen
- karnaval.a ĉaro — Karnevalswagen
- krad.ĉar.eg.o — Leiterwagen
- krom.ĉar.o — Beiwagen
- lev.ĉar.o — Gabelstapler
- mal.alt.lev.a lev.ĉar.o — Hubwagen
- man.ĉar.et.o — Handwagen
- milit.ĉar.o — Streitwagen
- paled.ĉar.o — Hubwagen
- plen.ĉar.o — Wagenladung, Fuder
- pump.ĉar.et.o — Hubwagen
- puŝ.ĉar.o — Schubkarre
- sak.ĉar.et.o — Sackkarre (auch: doli.o)
- serv.o.ĉar.et.o — Servierwagen
- sid.ĉar.et.o — Sportkinderwagen
- tend.o.ĉar.o — Planwagen
- tir.ĉar.o — Schlepper
- aviadila trenĉaro Flugzeugschlepper (Flughafen)
- ĉevaljunga ĉaro ein von Pferden gezogener Wagen (Gardonyi: Sklavoj de Dio. Budapest: Hungara Esperanto-Asocio 1972.)
Diskussion
Zu »Gabelstapler« siehe die Diskussion unter ĉarel.o.
ĉarang.o — Charango (Musikinstrument) {Musik}
ĉarel.o — Hubwagen, Gabelstapler (siehe Diskussion)
Diskussion
Es geht um die Unterscheidung Gabelstapler (Hubstapler) / Hubwagen.
Generell haben wir hier wieder das Problem, dass Linguisten keine Techniker und Techniker keine Linguisten sind. Der einzige, der beide Lager zu vereinen suchte, nämlich Eugen Wüster, hat erbost die Esperanto-Bewegung verlassen. Ich kann ihn sehr gut verstehen.
Außer den Kommunikationsproblemen zwischen Technikern und Sprachwissenschaftlern gibt es noch die zwischen den Wörterbuch-Laien der verschiedenen Länder und Sprachen (mich selbst eingeschlossen). Hier denkt scheinbar jeder, dass alle Sprachen der Welt so funktionieren wie die eigene Muttersprache.
Zunächst gibt es zu »Gabelstapler« im Krause 2007 die Übersetzung forktraktoreto.
vortaro.net / ĉarelo: Malalta plejofte trirada ĉareto aŭ kun timoneto aŭ kun motoro, ekipita per levebla dudenta forko aŭ levplatformo, destinita levi k manipuli pezaĵojn, eventuale stakigi ilin, precipe varojn troviĝantajn sur platpaledoj aŭ en kestopaledoj
vortaro.net / levĉaro: Veturilo, movata per elektra motoro, k havanta, ĉe la antaŭa parto, du vertikalajn relojn, laŭlonge de kiuj ŝoviĝas supren k malsupren dudenta forko, per kiu oni povas stapli varojn en tenejo ks.
Gabelstapler verfügen über einen eigenen Antrieb und ein Hubgerüst, um Stapel zu bilden oder Lagerregale zu bedienen. Der Bediener sitzt auf dem Gabelstapler. Laut Wikipedia EO: = ĉarelo. Die meiner Meinung nach richtige Wikipedia-EO-Definition widerspricht dem vortaro.net.
Hubwagen sind Flurfördergeräte, die manuell oder elektrisch bewegt werden, aber im Allgemeinen keinen Sitz haben. Hubwagen dienen auch nicht zum Stapeln, sondern zum Anheben, Transportieren und Absetzen. Wikipedia EO übersetzt dieses Gerät mit paledkriko / paledĉaro. Nun ist ein Hubwagen keine Winde mit Zahnstange (kriko). Für mich als Deutschen ist der levĉaro der wörtlich übersetzte Hubwagen. Mit Hubwagen wird alles mögliche bewegt, nicht nur Paletten.
Der levĉaro von vortaro.net bedient in der Definition aber den Gabelstapler, während der dortige ĉarelo eher dem Hubwagen entspricht. Das verwundert mich, weil zum Beispiel in der französischen Wikipedia der Eintrag Chariot élévateur eindeutig auf den Gabelstapler verweist. Der Hubwagen = Transpalette ist eine Unterkategorie des Chariot élévateur. Für mich ist offensichtlich, dass es eine Beziehung zwischen Chariot élévateur und ĉarelo gibt.
Das Bildvortaro von 2012 macht die Verwirrung komplett. Es übersetzt den Gabelstapler als:
- Tafel 247 / 18: ĉarelo, levĉaro
- Tafel 313 / 17: ĉarelo, forkoĉareto
- Tafel 381 / 44: levĉaro, ĉarelo
- Tafel 382 / 8: levĉaro, ĉarelo
- Meine Meinung
- Gabelstapler = ĉarelo, eventuell forktraktoreto.
- Hubwagen = levĉaro, eventuell falls passend: paledĉaro.
(2018-05-22 MLe)
ĉarlatan.o — Scharlatan, Schwindler, Kurpfuscher, Quacksalber
- ĉarlatan.i — schwindeln, betrügen (intransitives Verb)
- ĉarlatan.aĵ.o — Scharlatanerie, Schwindelei
ĉarm.a — charmant, anmutig, niedlich, lieblich, entzückend, reizend
- ĉarm.i — entzücken, verzaubern
- ĉarm.o — Charme, Liebreiz, Anmut
- ĉarm.ul.o — Charmeur
- treege ĉarma allerliebst
ĉarnir.o — Scharnier {Technik}
ĉarpent.i — zimmern, als Zimmermann arbeiten, Holz bearbeiten
- ĉarpent.aĵ.o — Zimmerung, Tragwerk, Dachkonstruktion
- ĉarpent.ej.o — Zimmererwerkstatt
- ĉarpent.ist.o — Zimmermann
- tegmentita ĉarpentejo, ĉarpentista metiejo Zimmererwerkstatt
Vor dem 1. Weltkrieg auch: karpent.i
ĉarpi.o — Wundverband
ĉas.i — jagen, Jagd machen
ĉas.o (kontraŭ) — Jagd (auf)
- ĉas.ad.o — Weidwerk
- ĉas.aĵ.o — Wild, Jagdbeute
- ĉas.ej.o — Jagdgebiet, Jagdgrund
- ĉas.ist.o — Jäger
- pel.ĉas.i — hetzen
- pel.ĉas.o — Treibjagd, Hatz
- pelt.o.ĉas.ist.o — Pelzjäger
- ŝtel.ĉas.i — wildern
- ŝtel.ĉas.ist.o — Wilderer
- ĉasi kontraŭ leonoj eine Jagd auf Löwen
- publika fiĉasado Hexenjagd
ĉasi.o — Chassis, Gestell, Gehäuse, Skelett, Fahrgestell, Rahmen (eines Fahrzeugs), auch: Montage- oder Grundplatte {Fahrzeuge und Verkehr}
ĉast.a — keusch, züchtig
- mal.ĉast.a — geil, gierig, gemein, unzüchtig
- mal.ĉast.aĵ.o — Unzucht (als Tat)
- mal.ĉast.ec.o — Unzucht
- mal.ĉast.ej.o — Bordell
Unzucht-Übersetzung nach Krause: Großes Wörterbuch Deutsch-Esperanto. Hamburg: Buske 2007. Seite 1474.
ĉat.o — Kathstrauch (dessen Bätter werden als Rauschmittel verwendet) {Biologie}
ĉatni.o — Chutney (Soße der indischen Küche) {Kochkunst}
ĉatobriand.o — Chateaubriand, Doppellendensteak {Kochkunst}
ĉaŭĉau.o — Chow-Chow (Hunderasse)
ĉe — bei, an, in der Wohnung einer Person, in der unmittelbaren Nähe von, Gegenstand einer Beschäftigung, im Haus von, im Land von, im Rahmen von, bei der Beschäftigung mit (räumlich, zeitlich, im übertragenen Sinn).
- sidi ĉe la tablo am Tisch sitzen
- Li ne povas teni ĉe si sekreton. Er kann kein Geheimnis für sich behalten
- studi ĉe profesoro … bei Professor … studieren
- Mi loĝas ĉe miaj gepatroj. Ich wohne bei meinen Eltern.
- kunlaboro ĉe gazeto Mitarbeit an einer Zeitung
- ĉe tagiĝo bei Tagesanbruch
Richtungs-n: »ĉe« kann das Ziel einer Bewegung in eine Richtung ausdrücken:
- La instruisto veturigis sian aŭtomobilon ĉe la lernejon. Der Lehrer fuhr das Auto zur / bis zur Schule / in die Nähe der Schule.
»ĉe« wird auch als Präfix gebraucht:
- ĉe.est.i — beisammen sein, dabei sein
- ĉe.est.ant.ar.o — Publikum, die Anwesenden
- ĉe.man.e — etwas bei der Hand haben
- »ĉe« bedeutet eine unmittelbare Nähe bzw. Berührung im Gegensatz zu »apud« (=größere Entfernung, keine Berührung).
- Es entspricht völlig dem Charakter des Esperanto, mit »ĉe« und einer n-Form einen Bewegung auszudrücken. Unter dem Einfluss der Nationalsprachen ist stattdessen eine Bildung »al« mit einem Substantiv im Nominativ üblich.
ĉedar.o — Cheddar (Käse) {Kochkunst}
ĉef.o — Chef, Oberhaupt, Brotherr
- ĉef.e — hauptsächlich
- ĉef.i — an der Spitze stehen, Chef sein (intransitives Verb)
- ĉef.aĵ.o — Hauptsache, Wesentliches
- ĉef.el.ig.uj.o — Standardausgabe, Standardausgabekanal {EDV}
- ĉef.en.ig.uj.o — Standardeingabe, Standardeingabekanal {EDV}
- ĉef.ul.o — Häuptling, Hauptperson
- ne.ĉef.a — zusätzlich, nebensächlich
- Berlino estas la ĉefurbo de Germanio. Berlin ist die Hauptstadt Deutschlands.
- La ĉefaĵo estas, ke … Es kommt darauf an, dass …
Unterschied zwischen »-estr-« und »ĉef-«: Ersteres kennzeichnet die tatsächliche Führungsrolle, das Letztere den Ranghöheren.
ĉeĥ.o — Tscheche
- ĉeĥ.a — tschechisch
- Ĉeĥ.i.o, Ĉeĥ.uj.o — Tschechei, Tschechien {Geografie}
ĉek.o — Scheck
- ĉek.ar.o — Scheckheft
- ĉek.o strek.it.a — durchkreuzter Scheck
- vojaĝ.o.ĉek.o — Reisescheck, Travellerscheck, traveller's cheque
- vojaĝ.ist.a ĉek.o — Reisescheck, Travellerscheck, traveller's cheque
ĉel.o — Zelle
- abel.ĉel.ar.o — Bienenwaben {Biologie}
- imun.ĉel.o — Immunzelle, Leukozyte {Medizin}
- memor.ĉel.o — Speicherzelle, Speicherplatz {EDV}
- stam.ĉel.o — Stammzelle (vergleiche: hemoblast.o) {Biologie}
Diskussion zu Stammzellen
Das Wörterbuch von Prof. Dr. Kause (Krause: Großes Wörterbuch Deutsch-Esperanto. Hamburg: Buske 2007) übersetzt Stammzellen (Pl.) mit hemoblastoj.
Ich habe dazu gefunden: Hämoblasten = Überbegriff für unreife Vorstufen der Blutbildung sowie im Duden Hämpblast = blutbildende Zelle im Knochenmark.
hemoblasto: wird weder in vortaro.net noch in tekstaro.com aufgeführt.
(2020-02-04 MLe)
ĉemiz.o — Hemd (Kleidung)
- ĉemiz.et.o — Hemdchen
- flanel.ĉemiz.o — Flanellhemd
- muskol.ĉemiz.o — Muscleshirt, Muskelshirt
- polo.ĉemiz.o — Poloshirt
- sub.ĉemiz.o — Unterhemd
- super.ĉemiz.o — Oberhemd
- ŝvit.ĉemiz.o — Sweatshirt
- T-ĉemiz.o — T-Shirt
- kvaronmanika subĉemizo Unterhemd mit Viertelarm
- senmanika subĉemizo ärmelloses Unterhemd
- senmanika virinĉemizo (eine sehr schwerfällige Übersetzung für ein Damen-) Top
- tutmanika subĉemizo, subĉemizo kun longaj manikoj langärmliges Unterhemd
ĉen.o — Kette
- ĉen.er.o — Kettenglied
- bit.ĉen.o — Bitstring
- mont.o.ĉen.o — Gebirgskette
- munt.o.ĉen.o — Fließband, Montageband
- peon.ĉen.o — Bauernkette {Schach}
- seg.o.ĉen.o — Sägekette
- sign.o.ĉen.o — Zeichenkette, Zeichenfolge, String
- sub.ĉen.o — Teilkette, Substring
- nul-longa ĉeno Nulllängenstring, zero-length string
Man findet sowohl ĉeno de … als auch (weitaus seltener) ĉeno da ….
Ich würde ĉeno da … benutzen, um eine Kette im übertragenen / bildlichen Sinn (ĉeno da aŭtoj, ĉeno da okazaĵoj) zu übersetzen und die Formulierung ĉeno de … für das Angabe des Materials (ĉeno de / el oro) oder des Besitzers (ĉeno de Maria) nutzen.
ĉeriz.o — Kirsche {Kochkunst} {Biologie}
- acid.a ĉeriz.o — Sauerkirsche
ĉerk.o — Sarg
ĉerok.o — Angehöriger des Volks der Cherokee (Indianervolk in Nordamerika)
ĉerp.i — schöpfen
- ĉerp.il.o — Schöpfkelle, -eimer
- de.ĉerp.i — abschöpfen
- el.ĉerp.i — aus-, leerschöpfen, völlig ver-, aufbrauchen
- el.ĉerp.it.a — abgespannt, erschöpft, matt, mitgenommen, erledigt
- mens.e el.ĉerp.it.a — geistig erschöpft
- ne.el.ĉerp.ebl.a — unerschöpflich
- sub.ĉerp.i — eine Flüssigkeit vom Bodensatz abgießen, dekantieren
- ĉerpi akvon per kribrilo Eulen nach Athen tragen
- La mono estas elĉerpita. Das Geld ist alle.
- La terpomoj elĉerpiĝis. Die Vorräte an Kartoffeln sind erschöpft. / Die Kartoffeln sind alle.
- tute elĉerpita fix und fertig
ĉes.i — aufhören
- ĉes.ig.i — einstellen, beenden, abbrechen (transitives Verb)
- ĉes.ig.o — Abbruch {Schach}, Einstellung (Beendigung), Stillstand
- fajr.o.ĉes.ig.o — Feuereinstellung
- sen.ĉes.e — unaufhörlich, fortwährend
- kurent.o.ĉes.o — Stromausfall {Elektrotechnik}
- sufer.ĉes.o — Erlösung von Leiden
- ĉesi flui versiegen
- Ĉesigo de pafado Einstellung der Feindseligkeiten
- Ĉesu plori! Lass das Weinen!
- definitive ĉesi ion einen Schlussstrich ziehen
- La kurso ĉesis. Der Kursus ist beendet.
- Li ĉesis labori. (nicht: Li ĉesis la laboron.) Er hörte auf zu arbeiten.
El la Lingvaj Respondoj:
PRI »DAŬRI« KAJ »ĈESI«
»Daŭri«: esti plue, ne esti finita; »ĉesi«: komenci ne …i, aŭ komenci ne esti. El tiu signifo sekvas la reguloj de uzado de tiuj vortoj kaj de iliaj devenaĵoj »daŭrigi«, »ĉesigi« k.t.p.
Ekzemple: oni povas diri: »la laboro daŭras« (la laboro estas plue, ne estas finita), sed oni ne povas diri: »mi daŭras labori« (mi estas plue labori! mi ne estas finita labori!); ankaŭ ne estas bone diri (kiel mi mem bedaŭrinde faris kelkfoje): »mi daŭrigas labori« (mi igas esti plue labori!); oni devas diri: »mi daŭrigas mian laboron« (mi igas mian laboron esti plue) aŭ »mi laboras plue«. Oni povas diri: »mi ĉesas labori« (mi komencas ne labori) aŭ »la pluvo ĉesas« (la pluvo komencas ne esti), sed ne estas bone forlogiĝi per la analogio kun »komenci« kaj diri: »mi ĉesas mian laboron« (mi komencas ne …i aŭ ne esti mian laboron!); estas preferinde diri: »mi ĉesigas mian laboron« (mi igas mian laboron komenci ne esti).
Respondo 49, Oficiala Gazeto, III, 1911, p. 294
ĉeval.o — Pferd {Biologie}, im Schach: Springer {Schach}
- ĉeval.aĉ.o — Klepper, Mähre
- ĉeval.aĵ.o — Pferdefleisch
- ĉeval.ej.o — Pferdestall
- ĉeval.et.e — hobbymäßig, als Hobby, als Steckenpferd
- ĉeval.et.o — Pferdchen, Steckenpferd, Hobby
- ĉeval.id.o — Fohlen
- ĉeval.in.o — Stute
- balanc.ĉeval.o, lul.ĉeval.o — Schaukelpferd
- ĉeval.pied.o — Huf
- ĉeval.ŝanĝ.o — Pferdewechsel
- ĉeval.vir.o — Zentaur
- de.ĉeval.iĝ.i — von einem Pferd absteigen
- sur.ĉeval.iĝ.i — auf ein Pferd aufsteigen
- vir.ĉeval.o — Hengst
- Al ĉevalo donacita oni buŝon ne esploras. Einem geschenkten Gaul schaut man nicht ins Maul. {Sprichwort}
- aldonaj ĉevaloj Umspann
- la ĉevalo de Trojo das Trojanische Pferd
- La ĉevaloj estas jungitaj. Es ist angespannt.
ĉevron.o — Sparren, Dachsparren
»ĉi« weist auf Näherliegendes, Zuletztgenanntes oder am gleichen Ort Befindliches, kann vor oder nach dem Bezugswort stehen, wird manchmal alleinstehend als »dieser« benutzt. Vergleiche: Tabellenwörter mit »ti-«
- ĉi tio, tio ĉi — dieses (tio — jenes)
- ĉi tiu, tiu ĉi — dieser (tiu — jener)
- ĉi tie, tie ĉi — hier (tie — dort)
- ĉi ĉio — das alles
- ĉi ĉiu.j — diese alle
- ĉi-apud.e — hier daneben
- ĉi-foj.e — diesmalig, dieses Mal
- ĉi-hejm.e — hier zu Hause
- ĉi-kaz.e — in diesem Fall
- ĉi-kun.e — anbei, beiliegend
- ĉi-mal.supr.e — hier unten
- ĉi-rilat.e — in dieser Beziehung, diesbezüglich
- ĉi-supr.e — hier oben
- ĉi-tie.a — hiesig
- ĉi-trans.e.n — hier hinüber
- ĉitiulande hierzulande (Göhl)
- Obwohl »ĉi« prinzipiell vor oder hinter dem Bezugswort stehen kann, ist es empfehlenswert, es immer vor das Bezugswort zu setzen.
- »ĉi« wird vor bzw. hinter einem nicht abgeleiteten Formwort (Tabellenwort) ohne Bindestrich benutzt.
- »ĉi« sollte nicht allein anstelle von »ĉi tiu« usw. benutzt werden.
- Mit abgeleiteten Formwörtern, Adverbien u. ä. wird »ĉi« mit einem Bindestrich geschrieben (siehe obige Beispiele).
- »la« (der) ist ein schwacher, »tiu« (jener) ein stärkerer, »ĉi tiu« (dieser) der stärkste Hinweis auf etwas Bekanntes, Bestimmtes.
El la Lingvaj Respondoj:
PRI LA FORMO »ĈIO ĈI«
Anstataŭ »ĉio tio ĉi« vi povas tre bone diri »ĉio ĉi«, ĉar la vorto »ĉi« jam per si mem signifas proksiman montron.
La Esperantisto, 1889, p. 15
PRI LA VORTOJ KUN »ĈI«
Ni havas egalan rajton uzi la »ĉi« antaŭ aŭ post la pronomo (aŭ adverbo); sed ĉar la »ĉi« estas tiel forte ligita kun sia pronomo, ke ili ambaŭ prezentas kvazaŭ unu vorton, kaj ĉar tiu kvazaŭ-unu-vorto per la loko de sia akcento faras impreson de neharmonia escepto inter ĉiuj vortoj de Esperanto, tial pro belsoneco ordinare estas preferinde starigi »ĉi« antaŭ la montra vorto. La uzado de streketo inter la montra vorto kaj »ĉi« (t.e. skribado »tiu-ĉi« aŭ »ĉi-tiu« anstataŭ »tiu ĉi« aŭ »ĉi tiu«) ŝajnas al mi nur simpla erara kutimo, kiun nenio pravigas.
Respondo 52, Oficiala Gazeto, IV, 1911, p. 2
ĉi- — Mit ĉi- werden zusammenfassende Tabellenwörter (»alles«) gebildet:
- ĉia — von jeder Art
- ĉial — aus jedem Grund, überhaupt
- ĉiam — immer
- ĉie — überall
- ĉien — überall hin
- ĉiel — auf jede Weise
- ĉies — jedermanns
- ĉio — alles
- ĉiom — alles, jede Menge
- ĉiu — jeder
- ĉiuj — alle
- ĉies.ul.in.o — Hure
- ĉiu.jar.e — jährlich
- ĉiu.flank.e — allseits
Auch Tabellenwörter werden dekliniert: ĉion, ĉiuj, ĉiun, ĉiujn usw.
Das System der Tabellenwörter stellt lediglich eine Merkhilfe bzw. ein Konstruktionsprinzip dar. Es handelt sich nicht um eine grammatikalische Klasse.
ĉia — jeglicher, von jeder Art, jederlei (vergleiche: Tabellenwörter beginnend mit ĉi-)
- Ĉia tempo havas siajn dolorojn. Jedwede Zeit hat ihre Wehen.
- ĉiaj senvaloraĵoj allerhand Tand
- Evitu ĉian eksciton! Vermeide jede Art von Aufregung!
- Mankis al li ĉia volforto. Es fehlte ihm an Willenkraft, er hatte keine Spur von Willenskraft.
- Oni vidas en la urbo ĉiajn transportilojn. Man sieht in der Stadt Transportmittel jeder Art.
Bei Göhl 1932 wrd diese Wurzel den Fürwörtern (Pronomen) zugeordnet.
ĉial — aus jedem Grund, aus allen Gründen, aus vielerei Gründen, jedenfalls (vergleiche: Tabellenwörter beginnend mit ĉi-)
- Ĉi tiu vino ĉial estas preferinda. Dieser Wein ist aus allen Gründen / jedenfalls vorzuziehen.
ĉiam — immer (vergleiche: Tabellenwörter beginnend mit ĉi-)
- ĉiam.a — immerwährend, ewig, fortwährend, stetig
- Li ĉiam venas akurate. Er kommt immer pünktlich.
- la ĉiama diskutado die ewige Diskussion, die immer währende Diskussion
- por ĉiam für alle Zeiten
- unufoje por ĉiam ein für allemal
ĉie — überall, landauf, landab (vergleiche: Tabellenwörter beginnend mit ĉi-)
- ĉie.a — allerorten, allgegenwärtig, überall vorhanden, überall befindlich
- el ĉie von überall her
- La ĉiea bruado atakis lijan nervojn. Der überall zu hörende Lärm griff seine Nerven an.
- Li estis ĉieulo. Er war ein Hansdampf (Hans Dampf), er war überall anzutreffen.
ĉiel — auf jede Art und Weise
- Li ĉiel helpis al mi. Er half mir auf jede Art und Weise, auf jede erdenkliche Art.
ĉiel.o — Himmel
- Ho ĉielo! Ach du lieber Himmel!
- La ĉielo min gardu! Um Himmels Willen!
- La ĉielo nubiĝas. Der Himmel zieht sich zu. (zuziehen)
- La turistoj dormis sub la nura ĉielo.Die Touristen schliefen unter freiem Himmel.
- sub libera ĉielo im Freien, unter freiem Himmel, an frischer Luft
- sub nura ĉielo im Freien, unter freiem Himmel, an frischer Luft
ĉies — jedermanns (vergleiche: Tabellenwörter beginnend mit ĉi-)
- ĉies.aĵ.o — öffentlicher (jedermanns) Besitz, Public Domain (insbesondere bezüglich Software)
- ĉies.ul.o — Strichjunge (auch: strat.ul.o)
- ĉies.ul.in.o — Hure, Nutte (auch: strat.ul.in.o)
- Li kaŝis sin sub ĉies okuloj. Er verbarg sich unter allen Augen / in aller Öffentlichkeit.
- Tio ne estas ĉies deziro. Das ist nicht jedermanns Wunsch.
ĉif.i — knittern, zerknittern, zerknüllen, zerknautschen
- ĉif.iĝ.i — knittrig werden
- ĉif.it.a — knittrig, knitterig, zerknautscht, zerknüllt
- bul.ĉif.it.a — zerknüllt (Bettzeug)
- ne.ĉif.ebl.a — knitterfrei
- en ĉifitaj vestoj in zerknitterter Kleidung
- malmulte ĉifiĝa knitterarm
ĉifĉaf.o — Zilpzalp, Weidenlaubsänger {Biologie}
ĉifon.o — Lappen, Lumpen, Hader, Fetzen
- ĉifon.a — zerlumpt
- ĉifon.aĵ.ist.o — Trödler
- ĉifon.ist.o — Lumpensammler
- ĉifon.ul.o — jemand, der in Lumpen gekleidet ist
- hok.ĉifon.ist.o — Lumpensammler, jemand, der Lumpen aus Mülltonnen sammelt
- lav.ĉifon.o — Wischlappen
- pied.ĉifon.o — Fußlappen
ĉifr.o — Chiffre, Geheimschlüssel, Geheimschrift, Marke
- ĉifr.ad.o — Verschlüsselung, Codierung {EDV}
- ĉifr.i — chiffrieren, verschlüsseln (transitives Verb)
- ĉifr.o.ŝlos.il.o — Chiffrierschlüssel {EDV}
Ĉikag.o — Chicago {Geografie}
ĉikan.i — schikanieren, mobben (jemandem durch dauernde Unannehmlichkeiten das Leben schwer machen)
- ĉikan.o — Schikane
- ĉikan.ad.o — Mobbing
ĉil.o (auch: ĥilo, laktosuko) — Milchsaft, Chylus {Biologie}
Ĉili.o — Chile {Geografie}
- ĉili.an.o — Chilene
ĉilp.i — tschilpen wie ein Sperling (Tierlaut)
ĉimo — Chymus, Speisebrei im Magen- und Darmtrakt {Biologie}
ĉimpanz.o — Schimpanse {Biologie}
ĉin.o — Chinese
- ĉin.a — chinesisch
- Ĉin.i.o — China {Geografie}
ĉinc.o — Chintz (wachsüberzogenes, dünnes, glänzendes Baumwollgewebe)
ĉinĉil.o — Chinchilla {Biologie}
ĉio — alles (vergleiche: Tabellenwörter beginnend mit ĉi-)
- antaŭ ĉio zuerst, vor allem
- Ĉio bona venas de supre. Alles Gute kommt von oben.
- Ĉio montrîgis tute malsama / diferenca. Es kam alles ganz anders. / Bloß dassdann alles ganz anders gekommen war.
- Estas ĉio. Das wär’s. / Das ist alles.
- fari ĉion eblan alles daran setzen
- Mi pardonas al vi ĉion. Ich verzeihe dir alles.
ĉiom — alles, in jeder Menge (vergleiche: Tabellenwörter beginnend mit ĉi-)
- Mi havas ĉiom da tempo. Ich habe alle Zeit der Welt.
ĉip.o — Chip {Elektrotechnik}
- memor.ĉip.o — Speicherbaustein, Speicherchip {EDV}
ĉips.o.j — Chips, Kartoffelchips {Kochkunst}
ĉir.o — Ranke {Biologie}
- ĉirkaŭ — um herum, ringsum
- ĉirkaŭ (Abkürzung: ĉ.) — cirka, zirka, ungefähr, annäherungsweise
zu (1):
- ĉirkaŭ.e — weit und breit, ringsumher
- ĉirkaŭ.i — umgeben (transitives Verb)
- ĉirkaŭ.o, ĉirkaŭ.aĵ.o — Umgebung, Umgegend, Umfang, Umkreis, Gegend
- ĉirkaŭ.man.o — Armband (modern: bracelet.o, auch: brak.ring.o)
- ĉirkaŭ.pren.i — umarmen (transitives Verb)
- ĉirkaŭ.skrib.i — umschreiben (transitives Verb)
- sidi ĉirkaŭ la tablo um den Tisch herum sitzen
- La kanario flugis ĉirkaŭe en la kaĝo. Der Kanarienvogel flog im Vogelbauer umher.
Richtungs-n: »ĉirkaŭ« kann das Ziel einer Bewegung in eine Richtung ausdrücken:
- Ili metas florgirlandon ĉirkaŭ la kolonon. Sie winden eine Blumengirlande um die Säule herum. (Wohin?)
zu (2):
- Estis ĉirkaŭ la dua horo. Es war etwa um zwei Uhr.
zu (2):
In der Bedeutung »cirka, ungefähr, annäherungsweise« bezieht sich »ĉirkaŭ« nur auf das nachfolgende Zahlwort und wirkt sich nicht auf das begleitende Substantiv aus (d. h., es beeinflusst nicht dessen grammatischen Fall).
ĉirp.i — tschirpen, zirpen (Tierlaut)
- ĉirp.o — Chirp, Zirpe (in der Signalverarbeitung ein Signal, dessen Frequenz sich zeitlich ändert) {Technik}
ĉirp.o ist eine Erweiterung der ursprünglichen Bedeutung. (ML)
ĉit — Interjektion, ein Ausruf, um jemanden zu Schweigen zu bringen
ĉiu — jeder, jede, jedes, all- (vergleiche: Tabellenwörter beginnend mit ĉi-)
- ĉiu.j — alle
- ĉiu.kaz.e — jedenfalls, in jedem Fall, zu jedem Anlass
- ĉiu.okaz.e — jedenfalls, zu jeder Gelegenheit
- ĉiu.vesper.e — allabendlich_
- ĉiu persono jede Person
- ĉiuj personoj alle Personen
- Ĉiu plenumis sian taskon. Jeder erfüllte seine Aufgabe.
- Ĉiu por si - por ĉiuj Di’. Jeder für sich, Gott für uns alle. {Sprichwort}
- Ĉiuj ricevis kristnaskan donacon. Alle erhielten ein Weihnachtsgeschenk.
- ĉiun duan semajnon jede zweite Woche, aller zwei Wochen
- ĉiuokaze unter allen Umständen
- Mi ricevis donacon de ĉiu el ili. Ich erhielt ein Geschenk von jedem von ihnen.
- Salutu ĉiujn! Grüße alle!
- Salutu ĉiujn amikojn! Grüße alle Freunde!
ĉivav.o — Chihuahua (Hunderasse)
ĉiz.i — meißeln, ziselieren, punzen {Technik}
- ĉiz.il.o — Meißel
- lign.o.ĉiz.il.o — Holzbeitel
- tri.angul.a ĉiz.il.o — Geißfuß, Beitel
- plat.a ĉiz.il.o — Stechbeitel
- sigl.o.ĉiz.il.o — Punze, Punziereisen (provisorische Übersetzung)
ĉokolad.o — Schokolade {Kochkunst}
- ĉokolad.ist.o — Chocolatier (Hersteller, gelegentlich auch gleichzeitig Verkäufer von Schokoladenprodukten)
- tabulo da ĉokolado eine Tafel Schokolade
- briketo da ĉokolado ein Riegel Schokolade
- briketo de ĉokolado ein Riegel aus Schokolade
ĉu — ob
- ĉu … ĉu … ob … ob …, sei es …. oder sei es
- Li demandis ŝin, ĉu ŝi venos. Er fragte sie, ob sie noch käme.
ĉu — ob
- »ĉu« leitet Fragen ein, wenn diese nicht mit einem anderen Fragewort (ki-) beginnen.
- ĉu ne? nicht wahr?
El la Lingvaj Respondoj:
PRI LA VORTO »ĈU«
Vian opinion, ke la vorton »ĉu« ni devas, kiom eble, uzadi nur en senco demanda, mi trovas tute prava. Ni povas ĝin uzi ankaŭ en la senco de necerteco, aŭ de dubo, aŭ en aliaj similaj sencoj, kiam ni ne havas pli bonan vorton (kiel en via ekzemplo »ĉu pro timo, ĉu pro fiereco, li nenion respondis«), sed mi neniam konsilus uzi ĝin tute senbezone anstataŭ »jen«, »aŭ« k.t.p. Prave vi diras, ke la frazoj »ŝi kutimas havi ĉe sia zono ĉu rozon, ĉu diamanton« kaj »diru tion ĉu al la kapitano, ĉu al la leŭtenanto« estas ne tre bonaj; en la unua okazo mi preferus »jen«, en la dua »aŭ«.
Respondo 21, La Revuo, 1907, Junio
ĉuk.o — Futter, Spannfutter {Maschinenbau}